Dowody w postępowaniu podatkowym

Co może być dowodem w postępowaniu podatkowym? Czy Ordynacja Podatkowa przewiduje możliwość posłużenia się przez organ podatkowy dowodami zgromadzonymi w postępowaniu przygotowawczym? A jeśli tak, to pod jakimi warunkami?

Zgodnie z art. 180 § 1 O.p. jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Artykuł 181 O.p. wskazuje, co może być dowodem w postępowaniu podatkowym. Należy jednak pamiętać, że katalog tych dowodów ma charakter otwarty. Dowodami tymi mogą więc też być m.in. materiały zgromadzone w toku postępowania karnego przygotowawczego w sprawach związanych z możliwością popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.

Sądownictwo administracyjne nakazuje organom stosować pewne reguły w celu posłużenia się dowodami pochodzącymi z postępowania przygotowawczego. Organ chcąc oprzeć rozstrzygnięcie np. na zeznaniach świadków złożonych w postępowaniu przygotowawczym, utrwalonych w formie protokołów, musi zapewnić stronie możliwość zapoznania się z tymi protokołami. Za takim rozwiązaniem przemawia jedna z kluczowych zasad postępowania podatkowego, a mianowicie zasada czynnego udziału strony, która właśnie realizowana jest poprzez zaznajomienie się strony z takimi dowodami i umożliwienie ustosunkowania się w tym zakresie.

Zwłaszcza, że wg NSA brak jest wymogu powtarzania w postępowaniu podatkowym czynności dowodowych przeprowadzonych wcześniej w postępowaniu przygotowawczym. Strona co prawda może wnosić o ponowne przeprowadzenie dowodów i organ podatkowy winien takie żądanie uwzględnić (wyrok NSA z 27.05.2009 r., sygn. II FSK 259/08) to jednak praktyka organów jest odmienna albowiem najczęściej odmawiają ponownego przeprowadzenia dowodów zasłaniając się przewlekłością postępowania.

A co jeśli organ nie zgadzając się na ponowne przeprowadzenie dowodów zamierza wydać decyzję na podstawie materiału z postępowania przygotowawczego, który został wyłączony z akt sprawy z uwagi na brak zgody prokuratora? Czy taki dowód może być podstawą rozstrzygnięcia podatkowego?

Kwestia ta pojawiła się na kanwie jednej ze spraw rozpatrywanych przez WSA we Wrocławiu (wyrok z 21.06.2017 r., sygn. I SA/Wr 1341/16) gdzie sąd ten wskazał, że w takiej sytuacji, gdy strona nie ma możliwości zaznajomienia się z protokołami przesłuchań świadków na skutek ich wyłączenia z materiału dowodowego, organ chcąc skorzystać z tych zeznań w postępowaniu podatkowym tj. oprzeć swój akt orzeczniczy na okolicznościach mających wynikać z takiego właśnie dowodu, zobowiązany jest sam ten dowód przeprowadzić, czyli sam musi przesłuchać świadków.

Stronie musi zostać zapewniona możliwość realizacji zasady czynnego udziału w sprawie. Rozstrzygnięcie to wynika m.in. z art. 192 O.p., zgodnie z którym okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów, co też znajduje potwierdzenie w orzecznictwie albowiem wg NSA niedostępny dla strony materiał dowodowy nie może być wykorzystywany do udowodnienia danej okoliczności faktycznej, gdyż strona nie mogła się co do niego wypowiedzieć (wyrok NSA z 07.02.2019 r., sygn. I FSK 1860/17).