Generalną zasadą jest, że za zobowiązania podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem sama spółka jako podatnik. Jednym z wyjątków od tej zasady jest regulacja zawarta w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, która umożliwia rozciągnięcie odpowiedzialności spółki na członków jej zarządu.
W praktyce następuje to w decyzji podatkowej skierowanej do takiego członka zarządu, w której organ podatkowy chcąc mu przypisać odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki musi wykazać okoliczność (1) pełnienia obowiązków członka zarządu (2) w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które przerodziło się w dochodzoną zaległość podatkową oraz (3) bezskuteczność egzekucji z majątku spółki.
Pełnienie funkcji w zarządzie
Do odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spółki może być pociągnięty zarówno aktualny jak i były członek zarządu. W tym drugim przypadku sytuacja członka zarządu jest o tyle niekorzystna, że ze względu na ograniczony już dostęp do dokumentacji spółki (po wygaśnięciu mandatu), ma ograniczone możliwości weryfikacji twierdzeń organu podatkowego (w zakresie sytuacji gospodarczej i możliwości płatniczych samej spółki).
Dla ustalenia jego odpowiedzialności decydujący jest okres rzeczywistego pełnienia funkcji w zarządzie. Ze względu na deklaratoryjny charakter wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, ani wpis, ani wykreślenie członka zarządu z rejestru nie będą decydujące dla oceny okresu „pełnienia funkcji”: „Pojęcie „pełnienie obowiązków członka zarządu” (…) należy odnieść do kontekstu faktycznego. Nie można tego pojęcia na przykład utożsamiać z wpisem do rejestru handlowego (…)” (tak NSA w wyroku z dnia 25 czerwca 2020 r. sygn. II FSK 743/20). Kluczowe znaczenie ma zatem faktyczny moment powołania do pełnienia funkcji w zarządzie oraz chwila wygaśnięcia mandatu, które należy ustalić w oparciu o dokumenty (uchwały) znajdujące się dostępnych aktach rejestrowych danej spółki. I tak osoba zbyt późno wykreślona z rejestru nie będzie odpowiadała za zobowiązania dotyczące okresu, gdy już nie pełniła funkcji zarządzie jednakże nie było to ujawnione w rejestrze.
Powstanie zobowiązania i zaległości podatkowej
Co istotne, nie jest wystarczające to, że w okresie pełnienia przez niego obowiązków członka zarządu powstało zobowiązanie podatkowe. Konieczne jest, aby w tym okresie powstała również wynikająca z tego zobowiązania zaległość podatkowa: „(…) warunkiem orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki jako osoby trzeciej jest fakt, że zarówno zobowiązanie jak i zaległość podatkowa spółki powstały w czasie pełnienia przez niego tej funkcji.” (tak np. NSA w wyroku z dnia 28 kwietnia 2017 r., sygn. I FSK 1618/15). Wykazanie obu tych okoliczności obciąża organ.
Bezskuteczność egzekucji
Przypisanie członkowi zarządu odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki wymaga wykazania bezskuteczności egzekucji z całego majątku spółki przy czym nie jest wymagane stwierdzenie bezskuteczności w okresie pełnienia przez tę osobę funkcji członka zarządu. Bezskuteczność może być stwierdzona również po wygaśnięciu mandatu członka zarządu, na co często powołują się organy. Bezskuteczność egzekucji może być wykazana różnymi dowodami, jednak jej stwierdzenie powinno być dokonane zawsze po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego (Uchwała NSA z dnia 8 grudnia 2008 r., sygn. akt: II FPS 6/08).
Niewypłacalność spółki
Członek zarządu może być odpowiedzialny za zobowiązania spółki tylko wtedy, gdy wystąpiły przesłanki upadłości spółki. Każdorazowo należy więc ustalić, czy obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ogóle ciążył na członku zarządu a jeśli tak, kiedy powstał (tak: wyrok NSA z 19 lipca 2019 r., sygn. II FSK 2711/17). Stąd organy podatkowe każdorazowo muszą ustalić czy i kiedy wystąpiły przesłanki do ogłoszenia upadłości spółki, czyli stan jej niewypłacalności, co zazwyczaj prowadzi do kontrowersji czy stan niewypłacalności spółki wystąpił a jeśli tak, w którym momencie. Kwestię tą omówimy w kolejnym wpisie. Zapraszamy do śledzenia naszych wpisów!