Możliwość pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności za zaległości składkowe stwarza art. 116 Ordynacji podatkowej. Przepis ten mówi co prawda o odpowiedzialności za zaległości podatkowe, jednak stosuje się go odpowiednio do zaległości w składkach ZUS.
Więcej o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe we wpisie: https://stanek-legal.pl/kiedy-czlonek-zarzadu-odpowiada-za-zobowiazania-podatkowe-spolki/
Przesłanki odpowiedzialności
Do orzeczenia odpowiedzialności członka zarządu organ rentowy jest obowiązany wykazać dwie okoliczności, a mianowicie okoliczność 1) pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania składkowego, które przerodziło się w dochodzoną od członków zarządu zaległość z tytułu składek spółki oraz 2) bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce (tak np. SA w Warszawie w wyroku z dnia 29.05.2015 r., sygn. III AUa 2608/13).
Odnosząc się do pierwszej okoliczności, należy zwrócić uwagę, że warunkiem odpowiedzialności członka zarządu jest to, aby zarówno zobowiązanie składkowe, jak i zaległość składkowa powstały w czasie pełnienia funkcji w zarządzie. Przykładowo należy uznać, że zobowiązanie spółki z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne za listopad 2020 r. powstało w listopadzie 2020 r. – wraz z osiągnięciem w tym miesiącu przychodów przez pracowników i zleceniobiorców. Natomiast sama zaległość składkowa (w sytuacji nieopłacenia tych składek) nastąpiła w kolejnym miesiącu – w grudniu 2020 r. Składki uiszcza się bowiem do 5, 10 lub 15 dnia następnego miesiąca. W takiej sytuacji bezpodstawne byłoby przypisanie odpowiedzialności członkowi zarządu za nieopłacone składki za listopad 2020 r., w sytuacji gdy ten pełnił funkcję w zarządzie od grudnia 2020 r. W okresie pełnienia funkcji w zarządzie powstała bowiem jedynie zaległość składkowa, bez powstania zobowiązania składkowego (co miało miejsce w poprzednim miesiącu).
Natomiast o bezskuteczności egzekucji ZUS może mówić tylko wówczas, gdy skierował egzekucję do wszystkich możliwych i znanych mu elementów mienia spółki (tak SA w Gdańsku w wyroku z dnia 26.04.2016 r., sygn. III AUa 2056/15). Oznacza to, że organ rentowy winien skorzystać z przysługujących np. praw zastawu na ruchomościach, egzekucji z nieruchomości, a nie jedynie zajmowania rachunków bankowych dłużnika. Jeżeli nie jest znany majątek dłużnika, należy podjąć próbę sądowego zobowiązania dłużnika do wyjawienia majątku. Dopiero w razie bezskuteczności tych środków ZUS może kierować działania wobec członków zarządu.
Do obowiązków organu rentowego, w ramach obowiązku zgromadzenia i rozpatrzenia kompletnego materiału dowodowego i ustalenia prawidłowego stanu faktycznego, należy również ustalenie czy i kiedy wystąpiły przesłanki do ogłoszenia upadłości, czyli stan jej niewypłacalności. Więcej o momencie zaistnienia niewypłacalności w poprzednim wpisie: https://stanek-legal.pl/obrona-czlonka-zarzadu-przed-odpowiedzialnoscia-za-zobowiazania-podatkowe-spolki-2/
Ścieżka obrony
Wydanie przez ZUS decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania z tytułu składek nie zamyka drzwi do skutecznej obrony przed tego rodzaju odpowiedzialnością. Możliwości obrony są tożsame jak przy przypisaniu odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki (reguluje je art. 116 § ust. 1 i 2 Ordynacji podatkowej). Odsyłamy do wpisu, w którym opisujemy jedną z przesłanek wyłączających odpowiedzialność członka zarządu za zaległości spółki tj. brak winy w niezgłoszeniu wniosku o ogłoszenie upadłości: https://stanek-legal.pl/obrona-czlonka-zarzadu-przed-odpowiedzialnoscia-za-zobowiazania-podatkowe-spolki-2/
W przeciwieństwie do decyzji odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, od której przysługuje odwołanie do organu podatkowego wyższej instancji, od decyzji przypisującej odpowiedzialność za zaległości w składkach ZUS, odwołanie składa się do właściwego sądu okręgowego. Środek zaskarżenia będzie więc rozpatrywany przez sąd powszechny.