Według art. 128 Ordynacji Podatkowej decyzja ostateczna to taka, od której nie służy odwołanie w postępowaniu podatkowym. Istotne jest, iż taka decyzja podlega wykonaniu, a to oznacza możliwość zrealizowania uprawnienia przyznanego stronie w tej decyzji lub powinność wykonania obowiązku nałożonego decyzją przez stosowne organy w drodze przymusu, czyli po prostu na drodze postępowania egzekucyjnego.
Dla wielu podatników, zwłaszcza przedsiębiorców, wykonalność decyzji ostatecznej nakładającej na nich obowiązek uiszczenia zaległości podatkowej, niesie ze sobą widmo bankructwa. Nie każdy wie, że wykonanie decyzji ostatecznej może być wstrzymane. Wykonanie decyzji może zostać wstrzymane zarówno na skutek postanowienia organu, oraz niezależnie, na skutek postanowienia właściwego sądu administracyjnego, w tym również na etapie wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Wstrzymanie wykonania decyzji przez organ
W postępowaniu przed organem podatkowym, według art. 239 f o.p. organ wstrzymuje wykonanie decyzji ostatecznej w razie wniesienia skargi do sądu administracyjnego do momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu administracyjnego. Do wstrzymania decyzji może dojść w dwojaki sposób: na wniosek podatnika lub z urzędu.
Wstrzymanie wykonania decyzji na wniosek podatnika jest raczej przypadkiem odosobnionym. Następuje bowiem po przyjęciu przez organ zabezpieczenia wykonania zobowiązania wskazanego w art. 33 d § 2 o.p. charakteryzującym się wysoką „płynnością” rynkową (m.in. gwarancja bankowa, poręczenie banku czy weksel z poręczeniem wekslowym banku). Nie jest to forma często stosowana, gdyż zazwyczaj podatnik nie ma możliwości finansowych, aby skorzystać z wyżej wskazanych instytucji.
Ważne jest, aby pamiętać o drugiej możliwości, która często leży w zasięgu podatnika, natomiast organy podatkowe nie zawsze wydają się ją stosować. Mowa tutaj o wstrzymaniu wykonania decyzji z urzędu. Organ podatkowy z urzędu wstrzymuje wykonanie decyzji po prawomocnym ustanowieniu hipoteki przymusowej lub prawomocnym wpisie zastawu skarbowego, które zabezpieczają wykonanie zobowiązania wynikającego z decyzji wraz z odsetkami za zwłokę – do wysokości odpowiadającej wartości przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego. Innymi słowy, organ wstrzymuje wykonanie decyzji, gdy ustanowi hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy na rzeczach podatnika (ruchomościach lub nieruchomościach), gdy zabezpieczenie ustanowione na rzecz organu stało się prawomocne oraz korzysta z pierwszeństwa przed innymi zabezpieczeniami ustanowionymi na rzecz pozostałych wierzycieli. Wówczas wstrzymanie wykonania decyzji następuje do wartości zabezpieczenia (czyli do wartości nieruchomości lub środków trwałych, które stanowią zabezpieczenie ustanowione na rzecz urzędu). Posługując się przykładem, jeśli ustanowiona hipoteka przymusowa na nieruchomości wartej 800.000 zł zabezpiecza wykonanie decyzji określającą zaległość podatkową również w wysokości 800.000 zł, wstrzymanie wykonania decyzji nastąpi w pełnej wysokości, co będzie oznaczało, iż organ nie może prowadzić egzekucji z majątku podatnika.
W związku z powyższym istotne jest, aby każdy podatnik miał świadomość, kiedy organ ma obowiązek wstrzymać wykonanie decyzji z urzędu. Zdarzają się bowiem sytuacje, że organ z nieznanych powodów nie wydaje postanowienia o wstrzymaniu wykonania decyzji, natomiast podatnik w swojej niewiedzy realizuje obowiązek wynikający z decyzji, pomimo, iż przymus ten został zniesiony na skutek zajścia przesłanek wstrzymania wykonania decyzji z urzędu. W zależności od sytuacji może to oznaczać, iż pomimo braku konieczności regulowania zobowiązań do czasu merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, podatnik reguluje niepotrzebnie zobowiązania podatkowe i dodatkowo ryzykuje utratą statusu tymczasowo wstrzymanego obowiązku spłaty zobowiązania.
Wstrzymanie wykonania decyzji przez sąd
Dla większości podatników jednak bardziej istotna i korzystniejsza jest możliwość wstrzymania wykonania decyzji w drodze postanowienia wydanego przez sąd (właściwy Wojewódzki Sąd Administracyjny lub NSA). Wynika to z faktu, iż nie każdy podatnik dysponuje aktywami pozwalającymi na ustanowienie zabezpieczeń, spełniających przesłanki wydania przez organ postanowienia o wstrzymaniu wykonania decyzji z urzędu.
Brak wstrzymania wykonania decyzji przez organ podatkowy nie pozbawia skarżącego (podatnika) możliwości wstrzymania wykonania decyzji w drodze postanowienia sądu (nierzadko może dojść do sytuacji równoległego wstrzymania wykonania decyzji, przy czym w przypadku jedynie częściowego wstrzymania wykonania decyzji przez organ, wstrzymanie wykonania decyzji przez sąd w całości będzie przesądzało o całkowitym wstrzymaniu wykonania i braku konieczności uiszczania zaległości podatkowej).
W przypadku rozpatrywania wstrzymania wykonania decyzji przez sąd, należy pamiętać, iż według art. 61 § 3 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub w części decyzji, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.
Warto w tym miejscu nadmienić, iż w prawie podatkowym obowiązuje reguła wykonalności ostatecznych decyzji podatkowych, dlatego wstrzymanie ich wykonania ma charakter wyjątkowy. O ile sam art. 61 § 3 p.p.s.a. przyznaje sądowi fakultatywność we wstrzymaniu wykonania decyzji, to jednak po dowiedzeniu zasadności wstrzymania, sad powinien wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji.
Udowodnienie przez wnioskodawcę przesłanek uzasadniających wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji wymaga odpowiedniego uzasadnienia wniosku wraz z przedłożeniem dowodów, wskazujących na zagrożenie sytuacji podatnika w sposób, w który w wyniku egzekucji, gdyby do niej doszło, byłby trudny do odwrócenia.
Podsumowując, ostateczna decyzja podatkowa nie musi oznaczać konieczności ogłaszania upadłości czy też utraty płynności finansowej, albowiem umiejętnie wykorzystana instytucja wstrzymania wykonania decyzji może oznaczać dalsze, prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa, czy też gospodarstwa domowego, aż do prawomocnego zakończenia sporu przez sąd.
Prawnicy STANEK Legal posiadają doświadczenie w skutecznym składaniu wniosków o wstrzymanie wykonania decyzji podatkowych, które pozwoliły na zawieszenie postępowań egzekucyjnych dotyczących zobowiązań w kwotach od 3,5 mln do 120 mln złotych.
Kontakt:
Dr Remigiusz Stanek,
Partner, radca prawny,
Ekspert BCC ds. postępowań podatkowych
Tel. 604264450,
e-mail: [email protected]