Tzw. prawo pomocy służy zapewnieniu dostępu do sądów osobom, których wyjątkowa trudna sytuacja materialna nie pozwala na poniesienie kosztów postępowania i może obejmować m.in. zwolnienie od opłat w sprawach sądowoadministracyjnych.
Oceniając możliwość zwolnienia od kosztów sądowych sąd bierze pod uwagę sytuację materialną strony. Czy powinien brać pod uwagę majątek małżonka, z którym strona pozostaje w ustroju rozdzielności majątkowej?
Zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury, małżonkowie mają względem siebie obowiązek pomocy, który obejmuje swym zakresem również prowadzenie procesów sądowych (tak np. NSA w postanowieniu z dnia 30 września 2015 r., sygn. I OZ 1246/15).
Przyjmuje się, że obowiązku tego nie znosi ustanowienie między małżonkami rozdzielności majątkowej. Osoba wnioskująca o przyznanie prawa pomocy zobowiązana jest do wykazania, że nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania (częściowych lub pełnych) bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Konieczne jest zatem przedstawienie sytuacji majątkowej wnioskodawcy oraz małżonka. Zwolnienie od kosztów, a więc przyznanie pomocy ze strony państwa możliwe byłoby jedynie w razie wykazania przez wnioskodawcę, że małżonek nie jest w stanie jej pomóc.
Obowiązek pomocy może budzić wątpliwości, kiedy jeden z małżonków inicjuje postępowanie sądowe, któremu przeciwny jest współmałżonek. Odmowa pomocy finansowej przez współmałżonka może skutkować brakiem możliwości uiszczenia wpisu przez wnioskodawcę, a co za tym idzie może ograniczyć prawo strony do sądu.