Ustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (czyli twz. Ustawa covidowa), wywołała szereg wątpliwości co do biegu przedawnienia karalności przestępstw, przestępstw skarbowych, wykroczeń i wykroczeń skarbowych.
Z dniem wejścia w życie ustawy covidowej (od 31.03.2020 r.), zaczął obowiązywać przepis, który przewidywał, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 przedawnienie karalności ww. czynów nie biegło (art. 15zzr ust. 6).
Przepis ten został uchylony z dniem 15 maja 2020 r., jednak pozostawił po sobie pytanie czy zamrożona została karalność czynów popełnionych jedynie po wejściu w życie ustawy covidowej (przed 31.03.2022 r.) czy także przed tą datą. I tak np. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 11 czerwca 2021 r., sygn. III KK 173/21 opowiedział się za pierwszym stanowiskiem (pisaliśmy o tym tutaj: https://stanek-legal.pl/przedawnienie-karalnosci-wykroczenia-karnoskarbowego-w-stosunku-do-naleznosci-publicznoprawnej/). Orzecznictwo SN w tym zakresie nie było jednak jednolite, co skutkowało skierowaniem do Sądu Najwyższego pytania prejudycjalnego.
W dniu 14 września 2022 r. Sąd Najwyższy w sprawie o sygnaturze akt: I KZP 9/22, podjął uchwałę, że wstrzymanie od dnia 31 marca 2020 r. biegu terminu przedawnienia karalności czynów zabronionych dotyczy także czynów zabronionych popełnionych przed dniem 31 marca 2020 r.
Z punktu widzenia gwarancji procesowych sprawców, uchwałę należy oceniać jako zdecydowanie niekorzystną. Jeśli upływ przedawnienia karalności przestępstwa przypadał przykładowo w kwietniu 2020 r., bieg przedawnienia karalności czynu wraz z wejściem w życie ustawy covidowej został wstrzymany. Co istotne, bieg przedawnienia jest nadal (po ponad 2,5 roku!) zamrożony. Opieszałość organów w gromadzeniu materiału dowodowego i sprawnym rozstrzygnięciu sprawy może być więc wciąż usprawiedliwiana pandemią Covid-19.
Przywołanej uchwale nie nadano co prawda mocy zasady prawnej, jednak nie oznacza to, że pozostanie ona bez wpływu na orzecznictwo sądów powszechnych. Sądy z pewnością będą powoływać się na to stanowisko.
Pomimo że ww. przepis art. 15zzr ust. 6 został uchylony po dwóch miesiącach obowiązywania, został zastąpiony tożsamą regulacją, wprowadzoną 22 czerwca 2021 r. (art. 15zzr1 ust.1), przewidującą zawieszenie biegu przedawnienia przestępstw i przestępstw skarbowych z datą wsteczną. Zgodnie z tym przepisem przedawnienie karalności nie biegnie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu.
Stan zagrożenia epidemicznego obowiązuje od 13 maja 2022 r. (po zniesieniu stanu epidemii) i od decyzji jednej osoby (ministra zdrowa) zależy kiedy się on skończy i kiedy ustąpi stan niepewności co do przedawnienia karalności przestępstw i przestępstw skarbowych.